Tản mạn: THƯƠNG TIẾNG VIỆT

THƯƠNG TIẾNG VIỆT

        Có dịp được xem lại cuộc thi V-stars Kids do Paris By Night tổ chức cho các em nhỏ là người Việt nhưng lại sinh ra tại đất nước Mỹ. Thật sự một niềm xúc động lớn lao trong tôi. Xin được mượn lời bài hát “Thương Ca Tiếng Việt” của nhạc sĩ Đức Trí để tiếp tục mạch cảm xúc của tôi:

Tiếng Việt ru bên nôi, tiếng Mẹ thương vô bờ

Đưa con vào đời bằng vần thơ, những cánh cò bay rợp mộng mơ

Tiếng Việt Cha dạy con, những chiều bay cánh diều

Câu đồng dao bên bạn quen, cho con nhìn quê mình tình yêu

Tiếng Việt trong bài thơ, có người xưa chinh phụ ngồi

mỏi mòn đợi chờ chinh phu, hoá đá rồi lời ca vẫn còn

        Với bản thân tôi, tôi luôn cảm thấy hãnh diện và hạnh phúc vì được sinh ra nơi đất mẹ, được uống no dòng sữa tình yêu của quê hương, được tắm mát trên những dòng sông quê, được hưởng những trái ngọt thơm lành của vùng đất ngọt lành, được cùng bạn bè thỏa thích với những trò chơi dưới ánh trăng vàng vào mỗi độ trăng tròn. Vâng! Được hưởng trọn vẹn nguồn hạnh phúc từ thuở nằm nôi, nhưng lại có những lúc tôi chưa biết trân quý những gì tôi đang có. Nhớ lại khoảnh khắc tuổi thơ, ba mẹ là người đã chắp cho đôi môi những tiếng nói ê a đầu đời, truyền sức mạnh để đôi chân bước đi, truyền cảm hứng để những ý tưởng phong phú chào đời, và nhất là truyền niềm tin để tiếng Việt còn lưu giữ mãi trong mỗi người Việt Nam. Từ những tiếng “ba” “bà” “mẹ”… để dần thêm vào cơ hội ngồi ghế nhà trường, nhờ đó tiếng Việt vẫn được bảo tồn và phát triền không ngừng.

        Khi nhìn thấy khuôn mặt của các bé tham dự cuộc thi chương trình, có những bé mang khuôn mặt rất “tây” vì được sinh ra trên đất Mỹ, cũng có bé khuôn mặt rất “ta” vì còn mang nhiều nét Việt, nhưng đa phần giọng nói của các em đã có phần thay đổi nhiều, có em đã được học tiếng anh từ bé, nên học thêm ngôn ngữ mẹ đẻ có lẽ cũng là một khó khăn với các em. Nếu nhớ lại những khó khăn lúc tôi học đánh vần lúc bé, tôi tin chắc rằng việc học của các em hiện tại cũng là một công trình vĩ đại. Có ai biết được không để đọc từng âm, từng vần, rồi ghép lại, học cách đọc và ý nghĩa của từng chữ, đó là còn chưa kể tới hiện tượng đa nghĩa, đa ngôn của tiếng Việt nữa, chỉ một nghĩa những có rất nhiều từ để diễn tả, với nhiều cung bậc cảm xúc khác nhau. Vì thế, mà chẳng lấy làm lạ gì khi nghe một người nước ngoài đọc tiếng Việt không chuẩn xác như “nước Viết Nàm” hay “ánh lãm gỉ đó?”… Nghe có vẻ buồn cười, nhưng thực ra …tiếng Việt không dễ đọc và học.

        Chắc rằng để các em được có đủ can đảm bước lên sân khấu, tự giới thiệu về chính mình bằng tiếng Việt, hát những bài hát một trăm phần trăm Việt Nam, được trình bày qua những cung giọng “lơ lớ” của các em nhỏ mang dòng máu đỏ da vàng, là phải nhờ vào công sức của ba mẹ các em. Họ đã không để tiếng mẹ đẻ bị lãng quên đi, dù cho không biết vì bất cứ hoàn cảnh nào khiến họ phải rời xa quê hương, nhưng cái tiếng mà ba mẹ và thầy cô dạy năm xưa vẫn còn đây, và tiếp tục truyền lại nơi thế hệ tương lai. Tre già măng mọc, để những cây măng ấy vẫn được hưởng những luồng gió Việt, thì đời tre phải hy sinh rất nhiều, dần dần các em sẽ học được, nói được, hôm nay còn “lơ lớ” nhưng ngày mai là thành thạo tiếng Việt thân yêu. Thêm vào đó, tôi cảm thấy chương trình V-stars Kids thật sự rất ý nghĩa vì đây là cơ hội để giữ gìn tiếng dân tộc ta trên đất nước người, với đội ngũ huấn luyện viên như xướng ngôn viên/ ca sĩ Anh Dũng, ca sĩ Tâm Đoan, nghệ sĩ hài Việt Hương và nghệ sĩ hài Chí Tài, họ là những con người rất yêu tiếng Việt, rất mê tiếng Việt và luôn giữ gìn tiếng Việt. Trong đó, có hai người mà tôi thật sự mến mộ là nghệ sĩ hài Việt Hương – một con người đã dấn thân rất sâu vào lãnh vực nghệ thuật sân khấu, từng bôn ba với cái nghề, trải qua bao nhiêu thách thức của nghiệp, đó là cả một sự cố gắng, để ngày nay cô đã đứng vững trên sân khấu cùng với lửa yêu nghề qua cách diễn, qua ngôn từ hoạt ngôn, đang dạng, cô đã góp phần giữ gìn tiếng Việt cách mạnh mẽ. Và người thứ hai là ca sĩ Tâm Đoan, một cô gái Việt với giọng hát ngọt ngào, những câu hò làm lặng tâm hồn người nghe, những bài tình ca da diết và cả niềm đam mêm với dòng nhạc dân tộc, cô đã dần xây dựng nên một tượng đài người Việt trên đất Mỹ.

        Tôi đã thực sự rơi nước mắt khi nghe một em nhỏ cất lên bài “Bún Riêu Cua Đồng” và một em khác đã hát bài “Thương Ca Tiếng Việt” hay bài “Còn Thương Rau Đăng Mọc Sau Hè”... Không biết rằng các em có hiểu hết những lời hát mà các em đang trình diễn hay không, nào là bún riêu, chái bếp, rau đắng, bông điên điển, khúm núm… Nhưng tôi đã thấy những giọt nước mắt của các em lăn dài trên gò má của tuổi thơ, để tôi thấy rằng tinh thân dân tộc Việt đang cấy sâu vào lòng các em, những hình ảnh ấy có thể bây giờ các em chưa hiểu hết được, vì chưa có dịp được về Việt Nam, được thấy những bác nông dân cày ruộng, chưa thấy những chú trâu tắm nắng trưa hè, chưa được thả diều trên đồng hay bắt cá giữa trưa, thậm chí chưa biết căn nhà lá ra sao… Nhưng tôi tin rằng cứ nuôi những hình ảnh đẹp ấy, các em sẽ có dịp được về quê cha đất tổ, và sẽ cảm nếm được niềm hạnh phúc lớn lao khi trải qua những gì mà trước đây mình chỉ biết trên mặt chữ. Vâng! Tiếng Việt còn thì còn nước Việt, tinh thần Việt cứ lưu truyền như thế thì lòng tự hào dân tộc nơi mỗi người Việt ngày càng dâng cao, và khao khát dấn thân, xây dựng đất nước, hy sinh cho tổ quốc trong bất cứ hoàn cảnh nào. Thật đẹp và ý nghĩa biết bao.

        Với riêng tôi, khi được học thêm một ngôn ngữ thứ hai ở trường học, tôi cảm nghiệm rằng tiếng Anh không hề khó đọc, có lẽ với ngữ pháp đôi khi còn khó khăn, nhưng với cách đọc thực sự không khó, có lẽ vì thế mà tiếng Anh trở nên thông dụng trên thế giới. Nhưng với tiếng Việt, bao nhiêu là cách dùng từ, bao nhiêu là ý nghĩa, cộng thêm ngữ pháp tiếng Việt rất đa dạng, một ví dụ để hỏi quê quán của một người, có thể hỏi: “Anh quê ở đâu?, Anh sinh ra ở đâu? Đâu là quê của anh? Đâu là nơi chôn rau cắt rốn của anh?” … đó là còn chưa kể đến giọng nói vùng miền “Anh ở chộ mô? Sanh mô rứa? Quê choa mô hầy…”. Chính vì thế mới có câu nói rằng: “Phong ba bão táp cũng không bằng ngữ pháp Việt Nam” là thế! Đọc lại lịch sử tiếng Việt, dễ dàng thấy rằng đó là cả một tiến trình ngàn năm, từ tiếng Hán thành tiếng Nôm, sang chữ quốc ngữ mà chúng ta sử dụng ngày nay. Những nét chữ ấy đã ghi dấu bao nhiêu vị anh hùng, vị kiệt sĩ muôn đời. Những bài Hịch, bài Cáo bằng tiếng Nôm; những bài thơ về những câu truyện hay của chữ quốc ngữ… Chính vì thế, khi cầm bút hay nhập một văn bản tiếng Việt như ngày hôm nay, tôi phải luôn ghi nhớ công ơn của biết bao nhiêu vị tiền nhân đã có công sức sáng tạo, bảo tồn tiếng dân tộc đến ngày hôm nay.

Tiếng Việt còn trong mỗi người, người Việt còn thì còn nước non

Giữ tiếng Việt như ngày nào, hào hùng xưa mãi vọng ngàn sau

Tiếng Việt còn trong mọi người

Hồn Việt mình còn nguyên vẹn tròn

Giữ tiếng Việt cho nối đời, lời quê hương ấy lời sắc soi

        Đọc lại dòng lịch sử hào hùng, đã có bao nhiêu lần cha ông phải chiến đấu để gìn giữ tiếng dân tộc thân yêu, có lẽ giai đoạn ngàn năm nộ lệ giặc Tàu, và những năm tháng thực dân Pháp, đế quốc Mỹ đô hộ, đã có lúc tiếng Việt như rơi vào tình trạng mất đi, nhưng những áng văn thơ, nhưng dòng tư tưởng, những suy nghĩ mới vẫn luôn tồn tại và tiếp tục ra đời, nhờ đó mà tiếng Việt vẫn còn “nguyên vẹn tròn”. Tuy vậy, có một vấn nên nêu ra để chúng ta cùng suy nghĩ, ngày nay chính người Việt dần đánh mất nét đẹp ngôn ngữ ấy. Trào lưu “tây hóa” dần lan tràn vào lối sống con người, khiến họ quên lãng đi những nét đẹp của ngôn ngữ ngày trước. Chính trào lưu ấy đã khiến con người chuộng cái mới, cái hiện đại và chê bai tiếng nươc ta là cỗ lỗ xỉ, khó hiểu, khó nhớ, khó dùng, ví dụ thay vì cho câu nói “tôi đồng ý”, “tôi chấp nhận” thì người ta quen dùng “OK”, có người vui hơn thì “ô kê con dê” hay cũng có người vắn tắt hơn “Yes”… Hay thậm chí, trào lưu tiếng việt của “teen” cũng rất thịnh hành. Nhớ có lần tôi nhận được tin nhắn của một người bạn, tôi đã nhờ hết mọi người trong gia đình giúp dịch giùm đoạn tin nhắn ấy nhưng chẳng thể nào hiểu được, thế là tôi đành nhắn tin lại yêu cầu người bạn ấy nhắn tin cách đàng hoàng hơn, sau đó tôi mới hiểu được bạn muốn nói gì với tôi. Hôm sau khi vào lớp, tôi đưa tin nhắn ấy cho các bạn trong lớp, hầu như gần hết lớp ai cũng hiểu tin nhắn ấy, chỉ trừ tôi và một vài người bạn không hiểu mà thôi. Thế là cả lớp chọc chúng tôi là quê mùa, không cập  nhật cái mới. Vâng! Liệu rằng cứ cập nhật mà quên đi cả những gì là gốc thì có ổn hay không? Ở đây, tôi không hề có ý phản đối việc mở mang kiến thức với những cái mới, bởi lẽ cần phải mở ra mới hầu mong phát triển con người, xã hội và đất nước, tuy thế cần cập nhật cách chọn lọc, tức là giữ những cái cần giữ và nên loại bỏ những gì xem ra có hại và vô ích.

        Có lẽ ngày nay khi dùng những ngôn ngữ cách đây hơn vài chục năm đã bị đặt cho cái tên là “sến súa”, ví dụ như khi nói “thí dụ điển hình…”, “diễn quảng một đoạn văn”, “thông tri những thông tin cấp thiết…” dần mất đi, ngôn ngữ dần mới mẻ hơn khi dùng “ví dụ như…”, “giải thích một đoạn văn…”, “thông tin cần thiết”… Vâng! Có lẽ cách suy nghĩ cho rằng “sến súa” ấy có là sai lầm, khi nếu không có cái “sến súa” ấy thì có cái mới như ngày hôm nay hay không? Không có những cái có trước thì những cái về sau làm sao có thể phát triển được. Ở đây, tôi không hề có ý muốn mọi người nên dùng lại những ngôn từ xa xưa ấy trong cuộc sống hiện đại, vì chắc chắn mọi người sẽ không hiểu hết, vì xã hội ngày càng hội nhập và ngôn ngữ phải giản đơn hơn, gãy gọn hơn. Tuy nhiên, ít ra chúng ta vẫn nên có khái niệm của những ngôn từ ít sử dụng ấy trong đầu, như một kho tàng quý báu, một khu triền lãm trưng bày những món hàng quý là chính tiếng mẹ đẻ của mình trong suốt những năm về trước. Khi được học tiếng anh, tôi cũng thực sự bất ngờ khi có những từ ngữ được người Anh hoặc Mỹ lấy từ nguyên nguồn trong ngôn ngữ gốc, nơi mà ngôn ngữ đó phát xuất, nghĩa là tiếng Anh vẫn tôn trọng những từ mang nét đặc trưng riêng của từ ngữ đó, vì không có gì đẹp bằng cái gốc, không có gì tinh tuyền bằng cái nguyên sơ.

Tiếng Việt đêm xuân xưa, hát niềm thương quan họ

Cầu qua cầu để lại mùa thương cho sau này ai còn niềm vương

Tiếng Việt trên dòng sông, có điệu nam ai buồn

Ai chờ ai bên bờ xưa, ai chưa về ai còn đội mưa

Tiếng Việt con đò đêm, tiếng hò ai bay trồng

Giọng hò tìm người về quê hương, mang cánh đồng hiền hoà người thương

        Một cách hết sức khéo léo, Ns Đức Trí đã thổi vào bài hát “Thương Ca Tiếng Việt” tích truyện ý nghĩa, là những bài học thuở bé chúng ta được nghe ông bà, cha mẹ kể lại, hay đọc qua sách vở  như sự tích Hòn Vọng Phu “có người xưa chinh phụ ngồi mỏi mòn đợi chờ chinh phu  hoá đá rồi lời ca vẫn còn”. Những hình ảnh quê hương tuyệt đẹp như cánh diều, cánh cò, lời ru của mẹ hay những câu đồng dao mà lũ trẻ chăn trâu vẫn hay nghêu ngao trên đồng. Chưa dừng lại, nhạc sĩ còn tiếp tục với những nét văn hóa nghệ thuật sâu sắc vào bài hát với làn điệu quan họ, điệu nam ai và kết thúc với lời ca được lặp đi lặp lại

Tiếng Việt còn trong mỗi người, người Việt còn thì còn nước non

Giữ tiếng Việt như ngày nào, hào hùng xưa mãi vọng ngàn sau

Tiếng Việt còn trong mọi người

Hồn Việt mình còn nguyên vẹn tròn

Giữ tiếng Việt cho nối đời, lời quê hương ấy lời sắc son.

        Tôi tin rằng, với tinh thần yêu nước nồng nàn của người Việt không chỉ ở Việt Nam mà khắp nơi trên thế giới, tiếng Việt thân yêu sẽ còn tiếp tục được bảo tồn và duy trì mãi, không chỉ qua chương trình V-stars Kids mà là qua những phút giây đời thường, tiếng Việt được cất lên từ đôi môi người Việt cách đơn sơ và tinh khiết nhất, chắc chắn tiếng Việt sẽ còn, còn mãi, còn mãi… Với những dòng tâm sự nhỏ bé, không dám cả gan sửa lỗi cũng không liều lĩnh yêu cầu hay chỉ trích bất cứ một ai, nhưng chỉ với chút suy tư của một người con Việt Nam. Xin tri ân những ai đã, đang, sẽ vã mãi mãi giữ gìn, bảo tồn nét đẹp của tiếng Việt; và cũng xin những ai đang dần quên đi những nét đẹp ấy hãy cố gắng quay lại để tìm chút gì đó rất “Việt” qua chính ngôn ngữ Việt thân yêu.

Little Stream

(Bài viết thể hiện quan điểm cá nhân)